Terug naar overzicht

Winternachten, 2016 Den Haag

Dragomán György

Vertaler n.v.t.

EvenementenEditie nr. 73 / 2016
door: Wim Kersbergen

Writers unlimited, Winternachten:
Dragomán in Nederland

Ter gelegenheid van het verschijnen van Vuurstapel was Dragomán in Nederland. Hij was te gast op  het literatuurfestival Writers unlimited, winternachten dat van 14 t/m 17 januari 2016 in Den Haag gehouden werd. Thema was dit jaar: Hello darkness. Het festival wilde op zoek gaan naar het gezicht van het kwade in onszelf en in de wereld. Een thema dat naadloos aansluit bij het werk van Dragomán. Zijn romans gaan alle over macht en het misbruik daarvan en het kwade in de mens komt daarbij vaker om de hoek kijken dan het goede.

Dragomán nam met zijn nieuwe boek Vuurstapel deel aan een programma met de titel: Where can you hide? Een programma waaraan nog drie andere schrijvers meededen. De Angolese schrijver José Eduardo Agualusa waarvan recent de roman Vergeten is verschenen, Petina Gappah uit Zimbabwe met haar nieuwste roman Het boek van Memory, en de Poolse Joanna Bator met haar boek Dark, almost night. Zonder er diep op in te gaan allemaal boeken die op zoek gaan naar het kwade in de mens en naar een plek om daarvoor te schuilen. Zowel de Hongaarse ambassadeur als de Poolse cultureel attaché waren bij deze voorstelling aanwezig.


De schrijvers werden geïnterviewd door radiomaker Lex Bohlmeijer. Daarnaast lazen ze in hun eigen taal een fragment voor uit de genoemde boeken terwijl de vertaling synchroon mee te lezen was op een scherm. Ook lieten ze een afbeelding zien van de plek waar zij zouden schuilen voor het kwade. Dat varieerde van een huis van vrienden op een niet genoemde plek tot de verlatenheid van de woestijn of de anonimiteit van een Japanse stad. Waar niemand jou kent, waar je de taal niet spreekt, waar je dus helemaal alleen bent in de massa. Dragomán liet een beeld zien van een dennenboom. Een beeld dat hij ook gebruikt in Vuurstapel. Emma loopt naar een boom in de tuin. Ze plukt een paar knoppen van de jonge toppen van de takken. Ze voelen zacht en licht kleverig aan in haar handen. De nieuwe naalden zijn zachte flexibele kwastjes. Ze proeft één van de knoppen en die heeft een verrassende heerlijke smaak. Na de tweede wil ze eigenlijk niet meer stoppen met eten maar ze heeft tegelijkertijd het gevoel dat ze dan onvermijdelijk zou verdwijnen en veranderen in zo’n zelfde jonge dennenboom. Wat een geweldig gevoel zou dat zijn. Maar helaas, zij kan niet op die manier schuilen voor het kwade maar moet het recht in de ogen kijken. Opvallend is dat alle schrijvers ook liegen, ontkennen en vergeten noemden als een vorm van schuilen voor het kwade. Thema’s die ook terugkeren in “Vuurstapel”.

De interviewer, Lex Bohlmeijer, zei dat hij bij het lezen van Vuurstapel  steeds het gevoel had dat het mis kon gaan en Dragomán vertelde dat hij datzelfde gevoel had bij het schrijven. Het was als lopen op onbetrouwbaar ijs, balanceren op een koord. Elke stap kan de laatste zijn maar het kan ook goed gaan met verstrekkende gevolgen. Een persoonlijk voorbeeld is de ontsnapping van Dragománs grootmoeder van moeders zijde uit het getto van Nográd, kort voor de deportatie van alle daar opgesloten Joden, naar de vernietigingskampen in Polen.


Dragomán sprak verder ook over het jezelf verbergen onder een dictatoriaal regime. Hij vertelde dat het vaak omgekeerd was. Je kunt je niet verbergen voor het systeem maar het systeem verbergt jou. Je moet één worden met het systeem, je hebt geen andere keuze. De vrijheid, na de omwenteling, was volgens hem ook het grootst voor de jongeren en de jongvolwassenen. Nog niet gebroken en gedesillusioneerd door de voorgaande jaren onder het regime, en nog jong en ambitieus genoeg om te profiteren van de (vermeende) nieuwe mogelijkheden. Later bleek natuurlijk dat veel van die mogelijkheden, misschien zou hij wel de eerste Hongaarse astronaut worden, toch minder reëel waren dan in de eerste euforie gedacht. En dat de 'gevangenis' van het systeem toch ook in jezelf voortleeft. Een belangrijk houvast in een autoritair systeem en een wapen tegen propaganda is volgens Dragomán poëzie.
Deze thematiek kwam wederom aan de orde in een andere voorstelling waar Dragomán een stuk voorlas uit een tekst die voor hem belangrijk en inspirerend was. Hij koos voor 1984 van George Orwell. Eén van de eerste boeken die hij las nadat hij op zijn 13e met zijn ouders verhuisd was naar Szombathely in Hongarije. Een ander boek dat hij toen kon lezen was In de ban van de ring maar hij vond 1984 beter.

Wim Kersbergen

Terug naar overzicht

Hongaarse Literatuur