Keerpunten

Reis naar het einde van het strafschopgebied van Péter Esterházy, vertaald door Edwin van Schie en uitgegeven door De Arbeiderspers en Sporthuis is meer dan een voetbalboek. 

Esterházy schrijft dat Hongaren houden van het (voetbal)spelletje en in vergelijking tot anderen dansende, enigszins rapsodisch ingestelde voetballers zijn. Dat ze internationaal betekenisloos zijn, wuift hij weg. Even relativerend beschrijft hij Duitse en Italiaanse voetballers. Esterházy wil voor dit ‘voetbalboek’ Duitse clubs bekijken omdat hij bij Hongaarse clubs veel heeft meegemaakt aan het einde van het strafschopgebied. Hij vertelt over doorleefde emoties van supporters, profs en scheidsrechters tijdens en rond het voetballen. Daartussen plaatst hij onnavolgbare karakterbeschrijvingen en tijdsbeelden. Bijvoorbeeld bij de ouder wordend voetballer (o.w.v.) over de complexe scheidslijn tussen aan de top staan en er nog net bij horen.  De o.w.v., met zijn kunde en kennis, kantelt van arrogant naar zelfvernederende dankbaarheid en zijn verlies van status is voelbaar. Het lijkt een metafoor voor het legendarische Hongaarse elftal dat als gedoodverfde winnaar van achter het IJzeren gordijn in 1954 de WK, die als het ‘Wonder van Bern’ te boek staat, verloor van West- Duitsland. Ook buiten het professionele voetbal, dat in het boek verbonden is met de international Márton, de broer van de schrijver èn fanatieke amateurs, zoals Péter Esterházy, zien veel Hongaren dit nog als een nationale ramp. 

Esterházy wil het fiasco, dat hij als vierjarige via de radio heeft meebeleefd uit de geschiedenis bannen. Hij spiegelt de lezer meerdere keren voor dat met een derde doelpunt alles anders zou zijn (tot de Berlijnse muur toe).Voor een West-Europeaan lijkt die veronderstelde loop der geschiedenis ongeloofwaardig, maar de geschetste utopische Hongaarse en Europese geschiedenisbeelden zetten wel aan tot nadenken over vrijheid en sportief winnen als escape, politiek en economisch. Esterházy beschrijft keerpunten in voetbal, in Hongarije en nog indringender in Oost-Duitsland. Via het herbeleven en herijken van een voetbaluitslag van ruim een halve eeuw geleden, een ingewikkeld familieverleden in Harmonia celestis en Verbeterde versie, de ongrijpbare dood in Hulpwerkwoorden van het hart en grenzen in Stroomafwaarts van de Donau en Een verhaal, twee verhalen? kom je bij de boven die keerpunten uitstijgende verteller Esterházy. Is filosoferen of schrijven over niet te keren tegenslagen (ook bij Imre Kertész) uit het verleden en het herijken een Hongaarse wijze van vertellen om te overleven en vrijheid te creëren?