Terug naar overzicht

Mi újság?

Beöthy Erzsébet

Vertaler n.v.t.

TaalcursusEditie nr. 15 / 2001
door: Edwin van Schie

Redacteur en docent Hongaars Edwin van Schie studeerde eind jaren zeventig, begin jaren tachtig Hongaars aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn docente hier was dr. Erzsébet Beöthy. Een van de beelden die Edwin zich nog herinnert van de enthousiaste lessen van Erzsébet is een tekst, waarmee zij op een dag de studenten verwelkomde. Er stond bij binnenkomst op het bord geschreven: Mi újság? (Hoe gaat het ermee, heb je nog wat beleefd?). Laat dit nu net de titel zijn die Erzsébet heeft gegeven aan haar nieuwste cursusboek Hongaars! Hieronder een bespreking.

 

Kicsi a világ! 

't Toeval is de wereld nog niet uit. Juist op de dag dat Erzsébet Beöthy me met ingehouden blijdschap vertelt dat haar nieuwe cursusboek Mi újság? eindelijk bij de drukker ligt, loop ik het kleine, bijna antieke, boekwinkeltje Willa Reinke binnen in de Haarlemse Gierstraat, aangetrokken door de opheffingsuitverkoop, en vind daar Erzsébet Beöthy's Fundamentele grammatica voor Nederlandstaligen uit 1983. Alles gaat er weg voor 10 % van de aangegeven prijs, dus voor Fl. 2,70 kan ik eindelijk Erzsébet's eersteling aan mijn verzameling toevoegen.

 

De ontstaansgeschiedenis van Fundamentele grammatica was trouwens al even moeizaam als die van Mi újság? Terwijl je toch zou verwachten dat werkgever Universiteit van Amsterdam er blij mee zou zijn dat het tienjarig docentschap van Erzsébet destijds resulteerde in een educatieve publicatie, moest Erzsébet uit eigen zak aan de uitgever de productiekosten betalen voor de uitgave, terwijl uitgever Coutinho er goede sier mee maakte: al weer een deeltje toegevoegd aan diens taalreeks!

 
The making of... Mi újság? 

Toen in de tweede helft van de jaren tachtig bij dezelfde Coutinho een taalcursus Hongaars werd uitgebracht, geschreven door volksuniversiteitdocent Maria Ballendux, was er voor Erzsébet Beöthy geen toekomst meer bij deze uitgeverij en richtte zij haar pijlen op ad hoc potjes van de universiteit. Diverse malen kon hieruit een aflevering worden bekostigd van de Tótfalusi Series, the journal of the Hungarian Studies Program of the University of Amsterdam. Maar hoewel Erzsébet zich in de loop der jaren talloze malen met heel haar hebben en houwen heeft moeten verzetten tegen de universitaire bureaucratie – meermalen werd haar vakgroep zelfs met opheffing bedreigd – en het verdedigingsgevecht tegen de bestuurderen van haar eigen letterenfaculteit ook niet schuwde, brak met de omwentelingen in Midden-Europa ook voor Erzsébet in 1989 de hoop door op meer aandacht voor de talen en culturen van dit gebied en voor Hongarije in het bijzonder.

Maar terwijl de Middeneuropese staten zich in '89 bevrijdden van de Russische "beer", werd Dr. Beöthy en haar minivakgroep Hongaars er juist door opgeslokt: Hongaarse Studies werd onderdeel van Ruslandkunde, nadat dit instituut zich had laten omdopen in Oost-Europese Studies. Erzsébet mocht het laatste decennium van haar loopbaan de colleges taalverwerving weliswaar blijven verzorgen, maar de financiële potjes die zij had weten open te breken werden door het nieuwbakken collectief bij Oost Europese Studies 'ingepikt' en andermaal was er voor Erzsébet geen financier meer voor haar levenswerk: een lijvige, maar vakkundige en deskundige taalcursus Hongaars, gebaseerd op 25 jaar onderwijs aan Nederlandstaligen.

 

Voor Erzsébet hebben de afgelopen jaren in het teken gestaan van de voltooiing en het persklaar maken van Mi újság? en andermaal werd ze gedwongen de hele bom duiten zelf op tafel te leggen om de uitgave te bekostigen.

 

MI ÚJSÁG? 

Het via "print on demand" vervaardigde boekwerk ziet er indrukwekkend uit. De opmaak is fris en modern, het broodlettertype leest prettig (hoewel de cursieve letter iets aan de vette kant is, waardoor de pagina's teveel zwart bevatten). De illustraties - vervaardigd door grafisch kunstenares Jacqueline Molnár - zijn stuk voor stuk kunstwerkjes. Ik had er zelfs graag één op de cover willen zien! Het grote letterformaat waarin de achtervoegsels bij introductie zijn gezet, bevalt me ook prima: zo wordt een achtervoegsel meteen in het geheugen gegegrift!

Helaas heeft uitgever/auteur Erzsébet Beöthy het niet aangedurfd meteen een flinke oplage te laten drukken - de grenzen van het budget waren bereikt - maar ik voorspel dat er binnen afzienbare tijd nog heel wat exemplaren moeten worden bijgedrukt, want het eindresultaat is eigenlijk fantastisch.

 

Mi újság? heeft een optimaal formaat, het is absoluut niet kolossaal, maar ligt lekker in de hand. De ruimtebesparing is bereikt door weglating van een algemene woordenlijst en een totaaloverzicht van de grammatica (hierin wordt immers al voorzien door het nieuwe Magyar-Holland Szótár en het Kort overzicht van de Hongaarse grammatica).

Mi újság? is niet alleen een goed cursusboek, maar ook als zelfstudiemateriaal voldoet het buitengewoon goed. De begeleidende teksten worden gekenmerkt door een speelse, luchtige, maar zeer precieze stijl, die verraadt dat er een team van goed formulerende proeflezers en correctoren aan het werk is geweest. Hulde!

Om maar één voorbeeld te noemen: de uitleg van het meervoud van het bijvoeglijk naamwoord (wanneer wél en wanneer géén meervoud) is een juweeltje van eenvoud en duidelijkheid, gratulálok!

Ook de vele, afwisselende oefeningen met de oplossingen achterin vormen dankbaar lesmateriaal voor wie zich zelfstandig met het Hongaars wenst bezig te houden.

 

Al bladerend door de eerste paar bladzijden (algemene inleiding, klankleer) krijg ik het prettige gevoel van herkenning; het staat er allemaal precies zoals ik mijn nieuwe cursisten en belangstellenden ook altijd toespreek: Bijvoorbeeld: "...men komt gauw tot de ontdekking dat de Hongaarse uitspraak niet bijzonder moeilijk is voor Nederlanders". Dat een aantal vondsten en formuleringen uit mijn eigen cursusboek Beszélj Magyarul! van nut is geweest bij de samenstelling van Mi újság? stemt me tot tevredenheid: zo moet dat in de wetenschap: ieder's werk steunt weer op dat van de voorgangers.... Maar ik had dat graag in een lijstje van geraadpleegde literatuur terug willen zien!

 

De gecombineerde behandeling van uitspraak, basisvocabulaire en het meervoud van zelfstandige naamwoorden bevalt me: de zaken eerst te laten horen en pas daarna te omschrijven, is didactisch een goede keus. Ik vrees echter wel dat de gebruikers al gauw de Hongaarse woordjes bij de plaatjes gaan schrijven, maar ook dat kun je weer positief zien: hoe meer je met de woordjes bezig bent, hoe beter de taal beklijft!

De terminologie die Dr. Beöthy gebruikt is helder en in dertig jaar uitgekristalliseerd: had de auteur het in haar Fundamentele grammatica uit 1983 nog over het preteritum indicatief, anno 2000 spreekt ze gewoon over de verleden tijd. Ook de termen voorklinker en achterklinker worden op zeer eenvoudige en begrijpelijke wijze geïntroduceerd en verklaard. Sprekend over de verleden tijd: de auteur kiest in deze methode gelukkig ook voor een groepsindeling (de drie 'varianten') die logisch is te begrijpen (zie kader).

Didactisch goed zijn ook de korte introducties telkens aan het begin van de paragrafen grammatica: De "hier leer je over ..." tekstjes vormen in ieder hoofdstuk een handige, overzichtelijke inhoudsopgave van de navolgende taalbeschrijvingen. Ook een goede keuze vormen de extra dialogen. Hoewel elke les weliswaar al begint met een grotere tekst of dialoog, volgen er op de grammaticale uitleg eveneens series kleinere dialogen. Deze párbeszédek functioneren niet alleen als handige herhalingsdialogen, maar spelen ook een rol in de uitbreiding van de woordenschat en in het inslijpen van tekstflarden. Het zijn misschien wel juist deze uit het leven gegrepen tekstflarden en korte zinnen, die de kracht van Mi újság? gaan bewijzen.

 

Is er dan niets te verbeteren? Ja, toch wel. Deze eerste druk bevat nog spelfouten – maar gelukkig niet zoveel in de Hongaarse tekst! – hier en daar constateer ik een niet-perfecte afstemming van opgave en oplossing, af en toe zou ik over een onderwerpje uitgebreidere informatie willen (bijvoorbeeld bij de behandeling van het gebruik van de gebiedende/aansporende wijs), zo nu en dan kan het juist met iets minder toe (het werkwoord ríni kan bij de behandeling van de verleden tijd wel worden weggelaten). Maar ik moet zeggen dat eigenlijk niet veel punten die op mijn lijstje met verbetersuggesties staan het leerproces verstoren of de cursist in verwarring brengen: vrijwel alle kanttekeningen die ik heb gemaakt zijn additioneel. Voor de belangstellenden heb ik deze in een apart kader opgesomd.

Ik heb echter op één onderdeel echt kritiek: ik vind de presentatie van het nieuwe vocabulaire weinig overzichtelijk. Door de Hongaarse woordjes in een cursieve letter te zetten en de Nederlandse vertalingen in het gewone lettertype is wel een poging gedaan de twee talen te scheiden, maar ik ben van mening dat de vertalingen van de nieuwe woorden in een eigen, aparte kolom moeten staan. Op die manier kun je bijvoorbeeld gemakkelijker controleren of je de woordjes hebt geleerd.

Nog één opmerking over de presentatie van het vocabulaire: er zijn drie manieren om nieuwe woordjes te geven: je kunt ze rangschikken op woordsoort: alle werkwoorden bij elkaar, alle zelfstandige naamwoorden bij elkaar etc. Je kunt ook de nieuwe woordjes in alfabetische volgorde geven, waardoor de gebruiker snel het betreffende woord kan opzoeken. De auteur heeft in dit boek een eigen weg behandeld en de woordjes gepresenteerd in volgorde van verschijnen in de tekst. Dit mag misschien handig zijn bij de eerste vertaling van een tekst, maar bij herhalen, woordjes leren en snel even een woordje opzoeken is het mijns inziens behoorlijk onhandig. Wel goed is de consequente manier waarop aanvullende informatie wordt gegeven bij de woordjes: als gebruikelijk in een Hongaars cursusboek worden de uitgangen gegeven van meervoud, lijdend voorwerp en bezitsteken derde persoon. Bovendien schuwt de auteur het niet om hier en daar een idioom of typisch woord nog toe te lichten.

 

Tot slot de score. U begrijpt het al, ik geef Mi újság? een behoorlijk hoog cijfer. Het boek is als leerboek geslaagd: het is opgezet volgens goede didactische principes, het is een synthese van wat de taalverwervingstheorieën de laatste jaren hebben geleerd. Mi újság? heeft een flink aantal goede oefeningen, de grammatica wordt helder uitgelegd en de leesteksten zijn geschreven in moderne omgangstaal. Het heeft geen drukke lay-out, het is in zwart-wit uitgevoerd, maar hier en daar is een plaatje voorzien van een steunkleur. Met behulp van de bijgeleverde CD is bovendien een acceptabele uitspraak voor vrijwel iedereen bereikbaar. Verder bevat het boek een aantal gedichten en korte achtergrondinformatie over de Hongaarse taal en de Hongaarse geschiedenis. Over de prijs: deze lijkt (anno 2000) in eerste instantie aan de hoge kant, maar in vergelijking met het materiaal van bijvoorbeeld de LOI of een compleet studiepakket van Hungarolingua (of nu Magyar-OK) is Mi újság? aanzienlijk goedkoper.

 

Mi újság? Leergang Hongaars voor Nederlandstaligen

boek met CD

Auteur: Dr. Erzsébet Beöthy

Eigen uitgave: Hungarian Series Amsterdam

ISBN: 90-805928-1-1

Verkrijgbaar:  sinds september 2018 verkrijgbaar via de Hongaarse School. prijs € 40,-  excl. verzendkosten

Terug naar overzicht

Hongaarse Literatuur